Qəzəb duyğusu

QƏZƏB DUYĞUSU

Bütün duyğular kimi qəzəbin də təməlləri həyatın ilk dövrlərində qoyulmağa başlayır və bu dövrdə qəzəbi idarə etmə mexanizmi inkişaf edir. Bu baxımdan ilk növbədə keçmişə nəzər salmaq lazım gələ bilər. Uşaqlıq dönəmində davamlı olaraq təzyiq, zorakılıq, mühakimə ilə və özünü ifadənin imkan verilmədiyi bir ailə ortamında böyüdükdə yetişkin həyatımızda duyğularımızı adlandırmaqda və ifadə etməkdə çətinlik çəkə bilərik.

Hər birimiz gündəlik həyatda bir çox vəziyyət və ya hadisə ilə qarşılaşırıq. Bu vəziyyətlərə təbii olaraq müxtəlif emosional və ya davranış reaksiyalarımız ola bilər.
Qəzəb əslində gündəlik həyatda tez-tez istifadə etdiyimiz bir sözdür. Qəzəbdən söz düşəndə hamımız az-çox nəsə düşünürük və bu, adətən neqativ məna daşıyır.
Amma həqiqətən belədirmi? Qəzəb həqiqətən mənfi əhval-ruhiyyəyə uyğundurmu? Gəlin əvvəlcə bu sualın cavabını birlikdə araşdıraq.

Bir çoxumuzda mənfi çağrışımlara səbəb olsa da, əslində qəzəb; Xoşbəxtlik, sevinc, həyəcan kimi çox təbii, insani, universal və sağlam bir duyğudur.
Hər birimiz müəyyən dərəcədə qəzəbi yaşayırıq və qəzəbin əksini özümüzdə hiss edirik: “Çox əsəbləşirəm”, “Qəzəbimi içimdə saxlaya bilmirəm”.
Bəs, bu qəzəb hissi tam olaraq nədir və hansı şəraitdə və necə yaranır?

Qəzəb ümumiyyətlə xoşbəxt olmadığımız vəziyyətlərə və ya gündəlik həyatda qarşılaşdığımız maneələrə yönəlmiş instinktiv emosional vəziyyətə aiddir. Bu baxımdan, əslində həyatda qalmamızı təmin edən bir funksiyası var.
Yaşamaq üçün bir az qorxu və narahatlıq lazım olduğu kimi, bir az qəzəb də çox vacibdir. Bu baxımdan qiymətləndirildikdə, qəzəbi yalnız mənfi bir duyğu olaraq qəbul etmək tamamilə doğru olmaz.

Daha əvvəl də qeyd etdiyimiz kimi, qəzəb sağ qalmağa xidmət etdiyi üçün müsbət funksiyaya malikdir; Ancaq qəzəbimizi çox sıx yaşadığımız zaman, özümüzə və ya başqasına təhlükə yaratmağa başladığımız zaman bir problem olduğunu deyə bilərik. Belə bir vəziyyət yarandıqda qəzəb sağlam funksiyasını itirir.
Qəzəbi idarə etmə problemi, əsasən müxtəlif hadisələr və ya vəziyyətlər qarşısında yaşanan qəzəbin idarə edilə bilməməsi, qəzəbin aqressiyaya çevrilməsi və bir insanın özünə və ya başqasına zərər vermək üçün reaksiya verməsini ifadə edən davranış pozğunluğudur.

Qəzəbi idarə etmə pozğunluğunun əsası qəzəbin necə ifadə olunduğuna bağlıdır. Qəzəb meydana gəldiyi zaman ifadə edilməli olan bir duyğudur; Ancaq bunu sağlam şəkildə etmək lazımdır. Qəzəb nəzarət pozğunluğuna gəldikdə, qəzəbin sağlam ifadəsi çox çətindir. Belə hallarda qəfil qəzəb patlamaları baş verə bilər və qəzəb təhdidedici ola bilər. Bəs, qəzəbimizi sağlam şəkildə ifadə etdiyimizi necə bilək?

Ümumiyyətlə, qəzəbin qeyri-sağlam hala gəldiyini göstərən əsas simptomlar bunlardır:

 Daim hirsli və ya aqressivsənsə, qəzəbinin özünə və ya başqasına zərər verdiyini düşünürsənsə, əsəbin həyatına, funksionallığına, münasibətlərinə və ümumiyyətlə sosial həyatına təsir edirsə, qəzəbini idarə etməkdə çətinlik çəkirsənsə.

Qəzəbi idarə etmə pozğunluğundan danışarkən, bu vəziyyətə təsir edən tək bir amil yoxdur. Bir-birinə bağlı olan çoxlu xüsusiyyətlər, hadisələr və ya vəziyyətlər qəzəbinizi idarə etməkdə çətinlik çəkmənizdə və bu vəziyyətdə tədricən klinik pozğunluğa çevrilməsində təsirli ola bilər.

Qəzəb partlayışları zamanı hansı müalicə üsulundan istifadə edilirsə edilsin, əsas məqsəd qəzəbi tamamilə yox etmək deyil; Digər duyğularda olduğu kimi, hirs və əlaqəli reaksiyaları idarə etməyi öyrənməkdir. Məlumdur ki, bu məqsədlə psixoterapiya (danışıq terapiyası) xüsusilə təsirlidir.
Psixoterapiya üsullarına gəlincə, qəzəbinizin altında yatan mümkün səbəbləri kəşf edə və hirsinizi idarə etməyi və sağlam şəkildə ifadə etməyi öyrənə bilərsiniz. Bu şəkildə qəzəbin fizioloji, emosional və fiziki əksini qısa müddətdə aradan qaldırmaq mümkündür.