Mitomaniya Xəstəliyi

Mitomaniya: Mitomaniya yalan danışma olaraq bilinən davranış pozuntusudur. Ətrafdakıları aldatmağa, mistifikasiya etmək kimi dəf olunmaz meyldir. Burada danışılan yalan fayda, xeyir məqsədi daşımır. Mitomanlar yalan danışdıqlarından xəbərsizdirlər. Onların düşüncə tərzinə “sehrli düşüncə” deyilir. Təxəyyülləri ilə çıxardıqları düşüncələrin gerçəkliyinə inanırlar. Uşaqlarda normal sayılan bu vəziyyət böyüklər üçün patolojidir.

Normal insanlar yalan danışarkən utanc və günahkarlıq hiss edə bilərlər, lakin mitonaniya xəstələrində bu belə deyil.Yalan danışmaqla özlərini vacib bir insan və ya qəhrəman kimi göstərirlər.Çox vaxt öz yalanlarına inanırlar.Köhnə yalanlarını dəstəkləmək üçün daim yeni yalanlar uydururlar. Çox vaxt danışdıqları yalanın heç bir məqsədi yoxdur. Deməli, yalan danışmaqla qazanc əldə etmirlər. Yetkinlərdə mitomaniyanın inkişafı 15-16 yaş kimi yeniyetməlik dövründən başlayır və müalicə olunmazsa yetkinliyə qədər davam edir. Mitomaniya xəstələri çox üstün şifahi qabiliyyətlərə malikdirlər. Mitomanlar stresli vəziyyətlərdən qaçmaq üçün yalandan istifadə edə bilərlər.

 Mitomaniya xəstələri öz reallıqlarından qopmuş insanlardır. Yüksək narahatlıq vəziyyətlərində daha çox yalan danışırlar. Oğurluq, dələduzluq, saxtakarlıq və plagiatlıq edənlər arasında mitomaniya daha çox müəyyən edilib. Mitoman da həqiqəti söyləyə bilər, lakin bunu edərkən həqiqəti elə bəzəyir ki, həqiqət etibarlığını itirir. Ailə münasibətləri zaman keçdikcə pisləşir. Sosial təcrid onların özlərini kəşf edilməmiş istedadlar kimi görməsinə səbəb olur. Mitomanlar adətən yalan danışmamağa söz verirlər, amma sözünün üstündə dura bilmirlər.

Mitomaniyalı insan davamlı olaraq xəyali ssenarilər, xəyali hadisələr və insanlar uydurur. Dedikləri yalanlara çox zaman özləri də inanır və bütün həyatlarını yalanlar üzərində qururlar. Mitomaniya xəstələri xəstə olduqlarının fərqində olmurlar. Yalan davranışı sağlam insanlarda da müşahidə oluna bilər. Camaat arasında ağ yalan kimi tanınan yalan davranışda adətən müxtəlif səbəblərdən inciməmək və ya müəyyən məlumatları öyrənməmək şəklində bir məqsəd və yalan danışmaqla əldə edilən qazanc var. Yenə ağ yalanlar, nəticələr baxımından ciddi sağlamlıq və ya sosial problemlər yaratmadığı bilinir. Bunun əksinə olaraq, yalan danışmaq üçün xüsusi səbəbi olmayan yalançı davranışı olan xəstələr yalnız psixoloji ehtiyacı olduğu üçün yalan danışırlar. Bu mənada yalan nəticəsində ictimai qazanc təmin etmək nəzərdə tutulmasa da; çox vaxt ikinci dərəcəli qazanc əldə edilə bilər. Mitoman yalanlar nəticəsində çox vaxt özünü hansısa hadisənin qəhrəmanı və ya qurbanı kimi ifadə edir.

Araşdırmalar müəyyən nevroloji problemləri olan insanlarda mitomaniyanın inkişaf edə biləcəyini göstərdi. Bu mənada beynin müxtəlif hissələri şəxsiyyət və psixi sağlamlıqla əlaqəli olduğu üçün bu bölgələrin zədələnməsi şəxsiyyət pozuntusu və ya psixoloji pozuntulara səbəb ola bilər.Yenə antisosial şəxsiyyət pozuntusu, bipolyar pozuntu vəya bəzi psixozlarda mitomaniya ilə qarşılaşa bilər.

Antisosial şəxsiyyət pozuntusunda xəstə ictimai həyatı tənzimləyən qaydalara və ya əxlaqi davranışlara məhəl qoymayaraq cinayət əməllərinə meylli olur. Bu səbəblə daha tez-tez və asan yalan danışma davranışı göstərə bilər. Yenə bipolyar pozuntuda maniya vəziyyətinə girən xəstələr qarşı tərəfə təsir etmək üçün mövcud olmayan vəziyyətlər haqqında yalan danışa bilərlər. Tədqiqatlar onu da göstərdi ki, xroniki olaraq yalan danışan insanlar yalan danışmağa meylli olurlar və asanlıqla yalan danışırlar. Bu mənada tez-tez yalan danışan insanların mitomaniyaya meylli olduqlarını söyləmək olar.

Bütün bunlara baxmayaraq, mitomaniya haqqında məlumat hələ də məhduddur və daha çox araşdırmaya ehtiyac olduğunu söyləmək olar. Klinikada görünən müxtəlif xəstələrdə, spesifik əsas vəziyyət olmasa da, mitomaniya aşkar edilə bilər. Mifomaniyanın müalicəsi üçün, ilk növbədə, bu, başqa bir psixoloji problemin əlamətidir; yoxsa öz başına sağlamlıq problemi olub olmadığı müəyyən edilməlidir.

Şəxsiyyət pozuntusu, əhval-ruhiyyə pozuntusu, depressiya və ya təşviş kimi fərqli bir psixi pozuntu aşkar edilərsə, müxtəlif dərman müalicələri təyin edilir.Bundan əlavə, mitoman insanların müalicəsində psixoterapiya çox əhəmiyyətli bir yer tutur. Bundan əlavə, mitomaniya diaqnozu qoyulduqdan sonra xəstələrin yaxınlarına psixoloji dəstək vermək çox vacibdir. Bu istiqamətdə xəstələrin yaxınlarına mitomaniya ilə necə mübarizə aparmaq lazım olduğu barədə məlumat verilərək onlara psixoloji dəstək verilə bilər. Mifoman insanla münasibət qurarkən aşağıdakı məqamlara diqqət yetirmək yerinə düşərdi: Mitomanik insanla etibarlı münasibət qurmaq olduqca çətindir. Bu mənada vəziyyətin çətinliyi qəbul edilməli və səbirli davranılmalıdır.

Hamıya məlum olmalıdır ki, mitomanların davranışı pislik məqsədi ilə deyil, psixoloji infrastrukturu var; Tanınmış yalanlara qəzəblə və ya qınamaqla reaksiya verilməməlidir. Mitomanların yalan danışdığı aşkar edildikdə, söhbəti daha da davam etdirmədən həmin anda söhbəti dayandırmaq olar. Bu davranışı əsnasında yalan danışmağa davam edərsə, ona danışılmayacağı ifadə edilə bilər. Bu cür mənfi gücləndirici davranışlarla insanlar həqiqəti söyləməyə alışa bilərlər.

Mitoman xəstələri ilə yalan danışarkən dəstək olmaq faydalıdır. Mühakimə etmədən və ya utanmadan, fərdləri bu vəziyyət üçün peşəkar tibbi yardım axtarmağa təşviq etmək olar.